BUGÜNÜN DİLİYLE MEVLANA -A. KADİR

A.Kadir (İbrahim Abdülkadir Meriçboyu), 1917'de İstanbul’da doğdu. Açık, aydınlık titizlikle işlenmiş şiirleriyle 1940 kuşağı toplumcu şairleri arasında yer alan şair, çeviri çalışmalarıyla dünya şiirinin tanınmasına katkıda bulunmuştur.

Ortaöğrenimini Eyüp Ortaokulu (1933) ve Kuleli Askeri Lisesi’nde (1936) tamamladı. Eyüp Ortaokulu'ndan sonra 1936’da girdiği Kuleli Askeri Lisesi’ ni bitirdi. 1939'da Ankara Harp Okulu son sınıf öğrencisiyken, Nazım Hikmet’in şiirlerini okuması nedeniyle okulda propaganda yaptığı gerekçesiyle açılan davada yargılandı, 10 aya hüküm giydi, okuldan uzaklaştırıldı. Cezaevinden çıkınca 1941'de İstanbul Hukuk Fakültesi’ne girdi.

Tan gazetesinde düzeltmen olarak çalıştı. Arkadaşlarıyla 'Yürüyüş' dergisini çıkardı. 1943'te savaş karşıtı şiirlerini içeren ilk kitabı Tebliğ toplatıldı. İstanbul’da bulunması sakıncalı görülen kişilerle birlikte sıkı yönetimce sürgüne gönderildi. Sürgünlük dönemini Muğla, Balıkesir, Konya, Kırşehir ve Adana’da geçirdi. 1947'de İstanbul’a döndü ve bir bisküvi fabrikasında çalışmaya başladı. Buradan ayrılınca çeşitli yayın evlerinde düzeltmenlik, çevirmenlik gibi işler yaptı. 1965'ten sonra kitaplarını kendisi yayımlayarak yazarlık yaşamını sürdürdü.

İlk şiirleri 1930'da 'Ali Karasu' imzasıyla yayınlandı. Başlangıçta Faruk Nafiz Çamlıbel ile Necip Fazıl etkisinde şiirler yazdı. Ankara Cezaevi’nde Nazım Hikmet’le kalınca şiir ve dünya görüşünde önemli değişikler oldu. Ses ve Yeni Edebiyat dergilerinde yayınlanan şiirlerinde Nazım Hikmet etkisi açıkça bellidir. Yurt sevgisini dile getiren ilk kitabı 'Tebliğ'de bir yandan savaşa karşı çıkarken bir yandan da yoksul Türk insanını gerçekçi bir bakışla yansıttı. Bireysel dramı toplumsal sorunların birlikteliği içinde ele aldı.

Olgunluk dönemi şiirlerinde konuşma diline yakın bir dil kullandı, türküler, halk şiiri ve gelenekleri motiflerinden yararlandı. Savaş, yoksulluk, sürgünlük, hapislik acılarını yaşayan insanın duygularını, iyiye, doğruya, eşitliğe olan özlemini yalınlık, gerçeklik ve lirizmle yansıttı. Çarpıcı bitişler, yinelemeler, iç uyaklar ve ses uyumları belli başlı şiirsel biçimleri. 1940'lı yılların toplumsal gerçekçi şiirinin ortak temaları ve biçimleriyle, Orhan Veli kuşağının bazı söyleyiş özelliklerini kaynaştırarak sentezci bir şiire ulaştı.

A.Kadir, güçlü ozan kimliğini çevirilerine de büyük ustalıkla yansıtmış bir çevirmendi. Onun yabancı ozanlardan dilimize kazandırdığı şiirler, -tıpkı Can Yücel çevirileri gibi- hiçbir zaman çeviri kokmaz. Onları, 'Türkçe söylenmiş' ürünler gibi yakın buluruz kendimize. A.Kadir, gericiliğe, bağnazlığa, savaşa, açlığa, yoksulluğa karşı tutum almış dünyaca ünlü ozanların şiirlerinden yalın bir Türkçeyle yaptığı çevirileri, 1960 yılında yayımladığı 'Asıl Adalet' adlı kitapta toplamıştır.

Abdülbaki Gölpınarlı ile Farsça aslından düzyazı olarak çevirdikleri Mevlana’nın şiirlerini serbest nazma dökerek 'Mevlana' adıyla bir kitapta topladı. Çok beğenilen bu kitap üst üste birkaç kez basıldı. Azra Erhat ile birlikte yaptıkları 'İlyada' çevirisi ise A.Kadir’in başarılı bir çevirmen olarak iyice tanınmasına neden oldu. İkinci kitabı 'Hoş Geldin Halil İbrahim' dönemin şiirsel eğilimlerinin dışında kalan şairin çizgisini değiştirmediğini gösterdi. Bunu 'Dört Pencere' ve bütün şiirlerini topladığı 'Mutlu Olmak Varken' izledi.

Çeviri ve eski şiirleri sadeleştirme çalışmalarını sürdüren A.Kadir, Avrupa ve üçüncü dünya ülkeleri şairlerinden tek başına ya da ortaklaşa yaptığı pek çok çeviriyi 3 ciltte 'Dünya Halk ve Demokrasi Şiirleri' adı altında bir araya getirdi. Ayrıca Brecht’ten yaptığı şiir çevirileriyle Paul Eluard’dan Asım Bezirci ile birlikte çevirdiği 'Seçme Şiirler' büyük ilgi gördü. '1938 Harb Okulu Olayı ve Nazım Hikmet' adlı yapıtı da bir dönemin önemli bir olayını aydınlatması açısından büyük ilgi çekmiş bir kitaptır. 12 Eylül 1980 sonrasında da bir ay gözetimde tutuldu. 1 Mart 1985'te İstanbul’da öldü.